Kalisz bez dostępu do Kolei Dużych Prędkości?

W nowej koncepcji Centralnego Portu Komunikacyjnego postanowiono o realizacji idei „Megalopolis”, czyli sieci kolejowej łączącej największe miasta w Polsce. Nowe założenia ograniczają jednak dostępność Kolei Dużych Prędkości dla wielu ważnych biegunów wzrostu, takich jak chociażby 400-tysięczna Aglomeracja Kalisko-Ostrowska, która wg danych Eurostatu z 2018 roku jest szesnastą największą ludnościowo aglomeracją w kraju. Czy Kalisz straci dostęp do sieci Kolei Dużych Prędkości?

Jeszcze w ubiegłym roku CPK informowała, że Kolej Dużych Prędkości będzie przebiegać przez Kalisz w ramach wariantu nr 9. W toku konsultacji społecznych, kiedy to mieszkańcy i samorząd Kalisza wyrazili otwarty sprzeciw względem czterech proponowanych przez spółkę wariantów, wypracowano wariant nr 9, zaakceptowany przez znaczną większość interesariuszy. Ostatecznie ogłoszono go wariantem inwestorskim 11 maja 2023 roku.


Źródło: CPK, maj 2023   

Czym dla Kalisza jest wariant nr 9, dotychczasowy wariant inwestorski? Zakłada on „wyprostowanie” serpentyny kolejowej przebiegającej przez Kalisz (obecnej tradycyjnej linii), przez którą pociągi muszą znacznie zwalniać. Zgodnie z wariantem inwestorskim wszystkie pociągi KDP przejeżdżałyby przez kaliską stację. Co ważne, nie narusza on prawie żadnych zabudowań, dzięki czemu został zaakceptowany społecznie. Wariant nr 9 nie zakładał też „by-passa”, który pozwalałby na omijanie Kalisza przez pociągi Kolei Dużych Prędkości. 


Fot.: Wariant nr 9 przechodzący przez Kalisz. 

Na południe od zaznaczonego na
czerwono wariantu widoczny jest dotychczasowy przebieg linii kolejowej przez
Kalisz, z którą łączy się czerwona linia KDP na pograniczu ulic Torowej i
Krzywej. 


Źródło: Latarnik Kaliski   

Co zatem się zmienia? Przede wszystkim planuje się stworzenie by-passa, który pozwoli na omijanie miasta przez pociągi KDP. Horyzontalny Rozkład Jazdy zaproponowany przez spółkę CPK nie zakłada połączeń Kalisza z Warszawą czy z Centralnym Portem Komunikacyjnym. Jedyną relacją KDP, która uwzględnia Kalisz, jest relacja Szczecin – Kraków. Pozostałe 3 linie przejeżdżające przez Kalisz nie będą się tu zatrzymywać, wykorzystując do przejazdu obok Kalisza obwodnicę kolejową miasta.

Horyzontalny Rozkład Jazdy to jednak tylko założenia „na papierze”. Dla Kalisza kluczowa jest infrastruktura. Jeśli będzie ona pozwalać na omijanie miasta, wówczas rośnie prawdopodobieństwo braku zatrzymywania się pociągów KDP w Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej. By-pass przez Kalisz to koszt rzędu 2 mld zł (o czym mówił na sejmowej komisji infrastruktury pełnomocnik rządu Maciej Lasek). Spółka rozważa jego realizację w tunelu, co zwiększyłoby całkowite koszty. Realizacja by-passa na nasypie bądź w postaci estakady to z kolei ograniczenie rozwoju przestrzennego miasta, które byłoby „przecięte” przez dwie linie kolejowe (obecną „serpentynę” i by-pass dla KDP). Wariant nr 9 zakłada z kolei, że wszystkie pociągi przejeżdżałyby przez kaliską stację. Nie wyklucza to sytuacji, że pojedyncze z nich mogłyby przejechać przez stację bez zatrzymywania się. Brak alternatywy przejazdu w postaci by-passa powodowałby jednak, że ekonomicznie bardziej opłacalne byłoby zatrzymanie się na stacji i zabranie pasażerów niż faktyczne jej minięcie bez zatrzymania. W przypadku istnienia by-passa zyski czasowe będą jednak większe, co może ograniczyć liczbę postojów pociągów KDP na kaliskiej stacji. W obrębie 30 minut od kaliskiego dworca PKP mieszka ok. 400 000 osób. Jest to istotna podaż pasażerów. Dla porównania w Poznaniu w obrębie 30 minut od dworca PKP mieszka ok. 500 000 osób. Nie jest to zatem dostatecznie duża różnica, która usprawiedliwiałaby omijanie Kalisza – uważają krytycy rozwiązania zaproponowanego przez CPK. Co więcej, spółka CPK zakłada, że ze względu na chęć budowy by-passa planuje porzucić realizację wariantu inwestorskiego i „wpiąć” się do tradycyjnej linii kolejowej w przypadku pociągów KDP relacji Szczecin-Kraków, a w przypadku pozostałych relacji korzystać z by-passa w celu ominięcia Kalisza. To dodatkowo wydłuży wjazd na kaliską stację ze względu na liczne łuki, które zawiera kolejowa „serpentyna”. Ogranicza to też plany kaliskich samorządowców, którzy chcieliby w długim okresie zlikwidować tradycyjną, funkcjonującą obecnie „serpentynę” kolejową i przenieść ją wzdłuż linii KDP, aby umożliwić rozwój przestrzenny miasta. Co jeszcze zmienia się dla Kalisza? W 2023 roku spółka planowała wybudować w Kaliszu nowy dworzec, łącząc go z dworcem PKS i przekształcając obecny dworzec PKP w przestrzeń kulturalną. Obecnie ten plan także jest porzucony. Spółka CPK zakłada dalsze funkcjonowanie starego dworca. Najpewniej chodzi o redukcję kosztów inwestycji, lecz w takim przypadku należałoby raczej zrezygnować z miliardowych kosztów by-passa, aniżeli z inwestycji w nowoczesny dworzec. Jak można przeczytać w petycji sprzeciwiającej się nowym planom CPK: „Z perspektywy interesu Polski zrównoważony rozwój, oparty o wiele biegunów wzrostu na terenie całego kraju, jest gwarancją stabilności społeczno-ekonomicznej. To zapewnienie odporności na ewentualne zewnętrzne szoki gospodarcze, środowiskowe bądź polityczne. Umożliwienie szerokich możliwości rozwoju w regionach niemetropolitalnych pozwoli na ograniczenie migracji z całej Polski do największych miast, której konsekwencją są wzrastające koszty życia w największych miastach. Są to przede wszystkim wysokie ceny nieruchomości, ale także długi czas transportu wewnątrz metropolii czy koszty dostępności do podstawowych usług, takich jak służba zdrowia bądź placówki opiekuńcze i edukacyjne. Miasta średnie i ich otoczenie, dzięki rozwojowi technologii komunikacyjnych, mogą być funkcjonalnym substytutem dla największych aglomeracji. Warunkiem do tego jest jednak podłączenie ich do sieci transportowej”. Spółka CPK twierdzi, że Miasto Kalisz zyska na realizacji projektu Kolei Dużych Prędkości. Jest to teza prawdziwa, jeśli weźmie się pod uwagę stan obecny. Natomiast relatywnie, porównując z pierwotną propozycją nieuwzględniającą obwodnicy kolejowej Kalisza oraz opartą o realizację wariantu inwestorskiego, Kalisz, jak i cała ponad 400-tysięczna Aglomeracja Kalisko-Ostrowska,